Հայաստանը Ք.ա. 2-րդ հազարմայակում: ա. Հայկական լեռնաշխարհը Ք.ա. XX-XVIII դարերում: Ք.ա. XX-XVIII դարերում Առաջավոր Ասիայի հյուսիսում գործում էր մետաղի առևտրի մայրուղին, որը ձգվում էր Քանեշից (քաղաք Փոքր Ասիայի արևելքում) մինչև Աշուր: Մայրուղու հետ կապի մեջ են եղել Հայկական լեռնաշխարհի ավելի քան երեք տասնյակ բնակավայրեր, որոնցից արտահանվում էին զանազան մետաղներ` ոսկի, արծաթ, պղինձ, անագ և այլն: Քանեշից գտնված սեպագիր արձանագրություններում հիշատակվում են հայաստանյան տասնյակ իշխանություններ` Ծուփանա (Ծոփք), Թեգարամա (Թոգարմա, Թորգոմա տուն), Խախ(ում), Տուգրիշ և այլն: